Llaqta masiykuna, llapantiykichikpas napaykusqam kankichik. Arí kay llaqtakunapi ñawpaqqa allintam kawsakurqanchik, allinta mikhurqanchik, allinta llamk'arqanchik; chaykunatari, ¿pitaq qichuwanchik? Chaykunataqa hawamanta hamuqkuna ari qunqachiwanchik. Paykunaqa huk niraq kawsaykunata, huk niraq mikhuykunata, huk niraq llamk'aykunata, wak apukuna much'ayta apamuwanchik, wak uywakunata, wak iñiykunata, wak yuyaykunata. Chaykunari, ¿allinchu? Imatataq allinri kanman, chayrayku ari kunanqa yarqasqa purinchik, unqusqa, llakisqa, sayk'usqa, chiqninakuspa, waqachinakuspa, wakchayaspa, mana allpayuq, mana chakrayuq, mana unuqyuq, mana allin kawsayniyuq purinchikpas, kawsanchikpas. Kay siminchiktapas qunqapuchkanchiktaq, qunqachiwachkanchiktaq. Chayri, ¿ñawpa kawsaychu allin kanman karqan? Arí, ñawpa kawsaywan ari Machu Pikchutapas, Saqsaywamantapas, q'iswa chakatapas, qullqakunatapas, qhapaq ñankunatapas, kinuwatapas, papatapas, qañiwatapas, allinta llamk'arqanchikpas, uywanakurqanchikpas. Chaykunari ¿allinchu? Riki, mana chayri imamantaq tiqsi muyuntinmantaraq q'usi ñawikunapas sapa p'unchaw hamunkuman? Chayqa allin kawsasqanchikkunata ari paykunapas munallankutaq. Kay llaqtanchikkunapiqa ñuqanchikpura kamachinakuspalla ari chay hatunkaray ruraykunata paqarichirqanchik. Kay Pacha Mamaqa llapan allpapim quritapas, qullqitapas, yana wirakunatapas ch'iqichin; chayri, ¿imaraykutaq mana paqarisqanku allpakunapichu quritapas, qullqitapas kaypihina makinakunawanraq llamk'achinku? Llaqtankupiqa hucham chaykuna rurayqa, chayraykum kay qhapaq llaqtanchikkunamanqa hamunku. "hukkunaptaraq tukurqamusunchik, chaymantaña ñuqanchikpataqa" nispa ari q'arakuq hamunku, chayraykutaqmi ñuqanchik wakchayachkanchik. Chayri, ¿ñawpa kawsaymanchu kutisunchikman? arí. Ñawpa kawsayninchikpiqa allinta ari kawsakurqanchik. Ñawpa kawsay mana allinchu kanman chayri, ¿mayhinatataq kamachinakurqankupas, imatataq mikhurqankupas chay hatunkaray rurasqanku kunan p'unchawkama qhawanapaq? Manahina kaptinqa, kunan p'unchawkuna imaymana niraq computadorayuq, cargador frontalniyuq, huk manchana makinakunayuqraq, ¿imaraykutaq wak Machu Pikchuta mana rurarqunkuchu? ¿Hayk'a runam Ullantay Tamputa ruranman karqan? ¿Imatam mikhunkuman karqan? Tullunkutapas, umankutapas ¿p'akikunkumanchu karqan? Llamk'aspaqa riki, chaytari, ¿mayhinatataq hampinakurqanku? Chay llapan runari, ¿kamachinakurqankuchu? riki. Kamachinakuypas, uyarinakuypas karqanpuni ari. Kunanri, ¿imaraykutaq mana chay kawsaykunaman kutiyta munanchikchu? Munaspaqa kutisunchikmanki. Yanqachushina kay umalliqpaqpas, kamachikuqkunapaqpas akllanakuy hamuchkan, yaqachus chayqa yukakuylla yapamanta kanqa. Munachikuy pachapiqa ¡Quritaqa ama! ¡Unutaqa arí! nispa qapariykachanqaku, qhipamantaq chaykunataqa qunqarparinqaku. Chaypa sutinqa yukakuymi, huk simipiqa llullakuymi. Chayhina kamachikuqkuna akllayqa manam allinchu ñuqanchikpaq. Pueblos indígenas sutichasqa runakunaqa kanchik ari, chaykunaqa sapankapas huk kawsayniyuq, huk simiyuq, huk yachayniyuq, chaykunatam mana qunqananchikchu. Kay p'unchawkunallam yukakuq Ollanta Humala nin: "2021 watapiqa llapanpas colegiomantaqa inglés simita rimaspam lluqsinqa" nispa, arí chayqa allinmi kanman. ichaqa, ¿runa simikunatari? ¿Qhichwa simitari? ¿Qunqanachu kanqa? ¿Imaraykutaq qunqasunchikmanri? ¿Imaraykutaq paykuna qurimanta, qullqimanta mana qunqankuchu? ¿Imaraykutaq Inglaterra llaqtakuna inglés simita qunqaspa kastilla simitachu mana rimapunku? Munaspaqa rurachunkupas, ñuqanchik pueblos indígenas sutichasqa llaqtakunaqa tayta mamanchikpa yachachisqan simillapipunim rimanakusunchik, kaqtaq chaypi musqukusunchikpas, kaqtaq kinuwanchiktapas, kukanchiktapas, qura hampinchikkunatapas, tarwinchiktapas, quwinchiktapas, ch'ichinchiktapas manam chinkachisunchikmanchu. Kay p'unchawkuna kamachikuqpaq akllanakuypiqa allin riqsisqanchik, mana llullakuq, mana suwakuq, mana yukakuq, mana huchakuq runa masinchikkunata ari akllakusunchik. Chay qhipamanqa pisi pisimanta wak niraq kamachinakuyman, ñawpaq kamachinakuyman kutinanchikpunim. Ñuqanchik, kay llaqta runakunaqa Pacha Mamanchikta ama unquchispapuni kawsakusunchik, ama yukanakusunchu, amataq ñuqanchik ukhupiqa maqanakusunchikpaschu, chaymi allin kanqa. Llaqtanchikpa p'unchawnillanpipas mama siminchikpiqa rimasunchikpuni, qillqasunchikpuni, chaymi allin wawa kayqa. Tinkunanchikkamaña.
Llaqta masiykuna, llapantiykichikpas napaykusqam kankichik. Arí kay llaqtakunapi ñawpaqqa allintam kawsakurqanchik, allinta mikhurqanchik, allinta llamk'arqanchik; chaykunatari, ¿pitaq qichuwanchik? Chaykunataqa hawamanta hamuqkuna ari qunqachiwanchik. Paykunaqa huk niraq kawsaykunata, huk niraq mikhuykunata, huk niraq llamk'aykunata, wak apukuna much'ayta apamuwanchik, wak uywakunata, wak iñiykunata, wak yuyaykunata. Chaykunari, ¿allinchu? Imatataq allinri kanman, chayrayku ari kunanqa yarqasqa purinchik, unqusqa, llakisqa, sayk'usqa, chiqninakuspa, waqachinakuspa, wakchayaspa, mana allpayuq, mana chakrayuq, mana unuqyuq, mana allin kawsayniyuq purinchikpas, kawsanchikpas. Kay siminchiktapas qunqapuchkanchiktaq, qunqachiwachkanchiktaq. Chayri, ¿ñawpa kawsaychu allin kanman karqan? Arí, ñawpa kawsaywan ari Machu Pikchutapas, Saqsaywamantapas, q'iswa chakatapas, qullqakunatapas, qhapaq ñankunatapas, kinuwatapas, papatapas, qañiwatapas, allinta llamk'arqanchikpas, uywanakurqanchikpas. Chaykunari ¿allinchu? Riki, mana chayri imamantaq tiqsi muyuntinmantaraq q'usi ñawikunapas sapa p'unchaw hamunkuman? Chayqa allin kawsasqanchikkunata ari paykunapas munallankutaq. Kay llaqtanchikkunapiqa ñuqanchikpura kamachinakuspalla ari chay hatunkaray ruraykunata paqarichirqanchik. Kay Pacha Mamaqa llapan allpapim quritapas, qullqitapas, yana wirakunatapas ch'iqichin; chayri, ¿imaraykutaq mana paqarisqanku allpakunapichu quritapas, qullqitapas kaypihina makinakunawanraq llamk'achinku? Llaqtankupiqa hucham chaykuna rurayqa, chayraykum kay qhapaq llaqtanchikkunamanqa hamunku. "hukkunaptaraq tukurqamusunchik, chaymantaña ñuqanchikpataqa" nispa ari q'arakuq hamunku, chayraykutaqmi ñuqanchik wakchayachkanchik. Chayri, ¿ñawpa kawsaymanchu kutisunchikman? arí. Ñawpa kawsayninchikpiqa allinta ari kawsakurqanchik. Ñawpa kawsay mana allinchu kanman chayri, ¿mayhinatataq kamachinakurqankupas, imatataq mikhurqankupas chay hatunkaray rurasqanku kunan p'unchawkama qhawanapaq? Manahina kaptinqa, kunan p'unchawkuna imaymana niraq computadorayuq, cargador frontalniyuq, huk manchana makinakunayuqraq, ¿imaraykutaq wak Machu Pikchuta mana rurarqunkuchu? ¿Hayk'a runam Ullantay Tamputa ruranman karqan? ¿Imatam mikhunkuman karqan? Tullunkutapas, umankutapas ¿p'akikunkumanchu karqan? Llamk'aspaqa riki, chaytari, ¿mayhinatataq hampinakurqanku? Chay llapan runari, ¿kamachinakurqankuchu? riki. Kamachinakuypas, uyarinakuypas karqanpuni ari. Kunanri, ¿imaraykutaq mana chay kawsaykunaman kutiyta munanchikchu? Munaspaqa kutisunchikmanki. Yanqachushina kay umalliqpaqpas, kamachikuqkunapaqpas akllanakuy hamuchkan, yaqachus chayqa yukakuylla yapamanta kanqa. Munachikuy pachapiqa ¡Quritaqa ama! ¡Unutaqa arí! nispa qapariykachanqaku, qhipamantaq chaykunataqa qunqarparinqaku. Chaypa sutinqa yukakuymi, huk simipiqa llullakuymi. Chayhina kamachikuqkuna akllayqa manam allinchu ñuqanchikpaq.
Pueblos indígenas sutichasqa runakunaqa kanchik ari, chaykunaqa sapankapas huk kawsayniyuq, huk simiyuq, huk yachayniyuq, chaykunatam mana qunqananchikchu. Kay p'unchawkunallam yukakuq Ollanta Humala nin: "2021 watapiqa llapanpas colegiomantaqa inglés simita rimaspam lluqsinqa" nispa, arí chayqa allinmi kanman. ichaqa, ¿runa simikunatari? ¿Qhichwa simitari? ¿Qunqanachu kanqa? ¿Imaraykutaq qunqasunchikmanri? ¿Imaraykutaq paykuna qurimanta, qullqimanta mana qunqankuchu? ¿Imaraykutaq Inglaterra llaqtakuna inglés simita qunqaspa kastilla simitachu mana rimapunku? Munaspaqa rurachunkupas, ñuqanchik pueblos indígenas sutichasqa llaqtakunaqa tayta mamanchikpa yachachisqan simillapipunim rimanakusunchik, kaqtaq chaypi musqukusunchikpas, kaqtaq kinuwanchiktapas, kukanchiktapas, qura hampinchikkunatapas, tarwinchiktapas, quwinchiktapas, ch'ichinchiktapas manam chinkachisunchikmanchu. Kay p'unchawkuna kamachikuqpaq akllanakuypiqa allin riqsisqanchik, mana llullakuq, mana suwakuq, mana yukakuq, mana huchakuq runa masinchikkunata ari akllakusunchik. Chay qhipamanqa pisi pisimanta wak niraq kamachinakuyman, ñawpaq kamachinakuyman kutinanchikpunim. Ñuqanchik, kay llaqta runakunaqa Pacha Mamanchikta ama unquchispapuni kawsakusunchik, ama yukanakusunchu, amataq ñuqanchik ukhupiqa maqanakusunchikpaschu, chaymi allin kanqa.
Llaqtanchikpa p'unchawnillanpipas mama siminchikpiqa rimasunchikpuni, qillqasunchikpuni, chaymi allin wawa kayqa.
Tinkunanchikkamaña.