Yachay wasikunapipas, universidadkunapipas, ¿imallatataq yachachinkuri? ¡Ha, chayhinach í! Taytaykuna, mamaykuna llapanniykichiktapas napaykamuykichikmi. ¿Imaraykutaq runari sinchitapuni unqunchikpas, wañunchikpas? ¿Imakunatataq mikchukanchikri? Yaqachus mikusqanchikpuni unquchiwanchikqa? ¿Ñawpa machunchikkunari imata mikhuspataq Machu Pikchutapas, Saqsay Wamantapas, Q'inqutapas, P'isaqtapas, Ullantay Tamputapas, Sillustanitapas, Pukara pampakunapi quchakunatapas, qucha patakunapi waru warukunatapas, ch'aki qhatakunapi pata patakunatapas paqarichinkuman karqan? PAYKUNAQA ALLIN YUYAYCHAKUQ RUNAHINA CHAKRANKUPI RURUCHISQANKU MIKHUYKUNATA ARI MIKHURQANKU, chayraykutaq mana unqurqankuchu, aswanpas imataña ruraspapas ukhunkuta k'irikurqanku. Sapa p'unchaw mikhusqankupas allin hap'ikuq mikhuytaq, chanin mikhuytaq, hampitaqmi karqan; chayraykum chay ñawpa rurakunaqa qhariy qharita achka wata kawsarqanku. Chakra ruraytapas, allin mikhuytapas, qurakunawan hampikuytapas, ¿imaraykutaq yachay wasikunapiri mana yachachinkuchu? Chayqa sut'im kachkan, llapan kamachikuqninchikkunam mana chanin mikhuykunata ruramunku, chaykunatataqmi munachiwanchik radiopiraq, TVpiraq, periodicokunapiraq, kaqtaq internetpipas. Chay mana allin mikhuykuna ruraqkunaqa qullqinchikwanmi qhapaqyanku; chaykunata allinta qhawarikunanchik; chayraykutaq llapan yachay wasikunapi chakra ruraytapas, quwi uywaytapas, paqucha uywaytapas yachachinawanchikpuni. Chay mana yuyayniyuq kamachikuqkuna mana atiptinqa, ñuqanchikm ari yachay wasikunapi chakra rurayta yachachisunchik, kaqtaq uywanchikkuna uywaytapas, chaykunatataq sapa p'unchaw mikhusunchik, chaymi allinqa kanqa, chaywanmi hampina wasikunapas ch'usaqyarinqa, chaykunata ruraspam pisita unqusunchikpas, aswanpas yaqapas wak Machu Pikchukunata paqarichisunchikman, chaymi ñawpaqman puriyqa kanman. Mana wak Machu Pikchulkunatapas, wak pata patakunatapas paqarichisunchik chayqa, unu chakranchikta huqarirqunman, kaqtaq wasinchikkunatapas, ¿yuyachkankichu LImapi, Wayq'u Lurupi mayu wasikunata millp'urqusqanmanta? ¿Imaraykutaq P'isaqpipas, Ullantay Tampupipas wasikunapas, chakrakunapas urque qhatakunapipuni gtarikun? Yuyayninchikta ari hap'ikusunchik tayta mamaykuna. ¿Manachu qillqamusqayta umaykiman churakunki? ¡Wa! chayqa hatun llakim. Ministerio Educacionmantaqa ñinkutaq EIB, EIB, Educackión Bilingüe, Revitalización linghüística, DIGEIBIRA, alfabetos aprobados, avances ñispataq rimamunkuqa, ¿maytaq chaypi llamk'asqankuri? Achka especialistam chaypiqa llamk'an ñinkutaq, ¿qhichwataqa manach yachachinkuchu í? Icha, ¿manachu chay DIGEIBIRAKUNA yachankupas? Tawa chunka kuraq wataña EIBta rurachkankichik chayqa runa siminchikkunapi ari, qhichwa siminchikpi ari qillqasunchikpas, qillqanakusunchikpas, ¿icha p'inqakunkichikchu tayta mamaykichikpa rimasqan simi rimayta? Mana yachaptiykichikqa ñuqa yacharquchisqaykichik, ichaqa willarikamunkichiktaq ari, chaymantataq kukachata akullispa rimanakusunchik. ¿Allinchu? Huk p'unchawkamaña, sumaqlla, sumaqlla. Tínkunanchikkamaña.
Yachay wasikunapipas,
Yachay wasikunapipas, universidadkunapipas, ¿imallatataq yachachinkuri? ¡Ha, chayhinach í!
Taytaykuna, mamaykuna llapanniykichiktapas napaykamuykichikmi. ¿Imaraykutaq runari sinchitapuni unqunchikpas, wañunchikpas? ¿Imakunatataq mikchukanchikri? Yaqachus mikusqanchikpuni unquchiwanchikqa? ¿Ñawpa machunchikkunari imata mikhuspataq Machu Pikchutapas, Saqsay Wamantapas, Q'inqutapas, P'isaqtapas, Ullantay Tamputapas, Sillustanitapas, Pukara pampakunapi quchakunatapas, qucha patakunapi waru warukunatapas, ch'aki qhatakunapi pata patakunatapas paqarichinkuman karqan? PAYKUNAQA ALLIN YUYAYCHAKUQ RUNAHINA CHAKRANKUPI RURUCHISQANKU MIKHUYKUNATA ARI MIKHURQANKU, chayraykutaq mana unqurqankuchu, aswanpas imataña ruraspapas ukhunkuta k'irikurqanku. Sapa p'unchaw mikhusqankupas allin hap'ikuq mikhuytaq, chanin mikhuytaq, hampitaqmi karqan; chayraykum chay ñawpa rurakunaqa qhariy qharita achka wata kawsarqanku.
Chakra ruraytapas, allin mikhuytapas, qurakunawan hampikuytapas, ¿imaraykutaq yachay wasikunapiri mana yachachinkuchu? Chayqa sut'im kachkan, llapan kamachikuqninchikkunam mana chanin mikhuykunata ruramunku, chaykunatataqmi munachiwanchik radiopiraq, TVpiraq, periodicokunapiraq, kaqtaq internetpipas. Chay mana allin mikhuykuna ruraqkunaqa qullqinchikwanmi qhapaqyanku; chaykunata allinta qhawarikunanchik; chayraykutaq llapan yachay wasikunapi chakra ruraytapas, quwi uywaytapas, paqucha uywaytapas yachachinawanchikpuni. Chay mana yuyayniyuq kamachikuqkuna mana atiptinqa, ñuqanchikm ari yachay wasikunapi chakra rurayta yachachisunchik, kaqtaq uywanchikkuna uywaytapas, chaykunatataq sapa p'unchaw mikhusunchik, chaymi allinqa kanqa, chaywanmi hampina wasikunapas ch'usaqyarinqa, chaykunata ruraspam pisita unqusunchikpas, aswanpas yaqapas wak Machu Pikchukunata paqarichisunchikman, chaymi ñawpaqman puriyqa kanman. Mana wak Machu Pikchulkunatapas, wak pata patakunatapas paqarichisunchik chayqa, unu chakranchikta huqarirqunman, kaqtaq wasinchikkunatapas, ¿yuyachkankichu LImapi, Wayq'u Lurupi mayu wasikunata millp'urqusqanmanta? ¿Imaraykutaq P'isaqpipas, Ullantay Tampupipas wasikunapas, chakrakunapas urque qhatakunapipuni gtarikun? Yuyayninchikta ari hap'ikusunchik tayta mamaykuna.
¿Manachu qillqamusqayta umaykiman churakunki? ¡Wa! chayqa hatun llakim. Ministerio Educacionmantaqa ñinkutaq EIB, EIB, Educackión Bilingüe, Revitalización linghüística, DIGEIBIRA, alfabetos aprobados, avances ñispataq rimamunkuqa, ¿maytaq chaypi llamk'asqankuri? Achka especialistam chaypiqa llamk'an ñinkutaq, ¿qhichwataqa manach yachachinkuchu í? Icha, ¿manachu chay DIGEIBIRAKUNA yachankupas? Tawa chunka kuraq wataña EIBta rurachkankichik chayqa runa siminchikkunapi ari, qhichwa siminchikpi ari qillqasunchikpas, qillqanakusunchikpas, ¿icha p'inqakunkichikchu tayta mamaykichikpa rimasqan simi rimayta? Mana yachaptiykichikqa ñuqa yacharquchisqaykichik, ichaqa willarikamunkichiktaq ari, chaymantataq kukachata akullispa rimanakusunchik. ¿Allinchu?
Huk p'unchawkamaña, sumaqlla, sumaqlla. Tínkunanchikkamaña.